Over de godin Nehalennia is, behalve wat de inscripties op de gevonden wijstenen vermelden, geen betrouwbare informatie beschikbaar. Deze altaren zijn vrijwel allemaal aangetroffen bij Colijnsplaat (vanaf 1970) en in een veel kleiner aantal bij Domburg (1647). Ook zijn er een paar vermoedelijk verdwaalde te Keulen en te Tongeren teruggevonden. Er zijn geen andere schriftelijke bronnen over de godin bekend. Toch hebben archeologen en historici op grond van het gevonden materiaal inmiddels een rijk beeld van Nehalennia tegen de achtergrond van de algemene Romeinse geschiedenis kunnen ontwerpen.
Vruchtbaarheidsgodin
Nehalennia is nagenoeg alleen in het gebied van het huidige Zeeland teruggevonden. Het lijkt dus een regionale godheid, maar wel een met een uitstraling over een deel van het Romeinse wereldrijk. Met name handelaren langs rivieren en zeekusten van Noordwest-Europa kenden en vereerden Nehalennia. Haar specialiteiten waren scheepvaart, handel en waarschijnlijk ook vruchtbaarheid. Vruchtbaarheid is een aandachtsgebied dat vaak in verband wordt gebracht met vrouwelijke godheden. Het ligt voor de hand te veronderstellen dat Nehalennia al in deze contreien werd vereerd voorafgaand aan de komst van de Romeinen sinds 58 voor Christus. Allicht had ze toen meer de functie van vruchtbaarheidsgodin en is ze vergelijkbaar met de in de prehistorie bekende moedergodinnen.
De Nehalenniacultus
Aangezien de Keltische stam van de Menapiërs hier inheems was, kan het zijn dat Nehalennia’s wortels Keltisch zijn, maar een Germaanse herkomst is ook goed denkbaar. De Romeinen hebben Nehalennia opgenomen in hun eigen uitgebreide godenwereld, zoals dat gewoonte was in hun veroveringspolitiek.
De Nehalenniacultus kon tijdens de latere Romeinse bezetting groeien in omvang door de rust en welvaart die ermee gepaard gingen: de Pax Romana. Er waren handelscontacten tussen Zeeuwse nederzettingen en regio’s langs de Rijn, Moezel, Maas, Schelde en de kusten langs het Kanaal. Hieraan heeft Nehalennia haar heiligdommen bij Walachria (Domburg) en Ganuenta (Colijnsplaat) te danken. Handelaren legden voor een overzeese tocht naar Groot-Brittannië of Frankrijk bij deze havenstadjes aan. Bij de tempel aldaar smeekten ze de bescherming door de godin af met de gelofte van een dankbaarheidsoffer bij behouden terugkeer met een mooie winst. We kennen de votiefstenen die hiervan het resultaat waren, maar het is waarschijnlijk dat ook eenvoudiger offers gewoon waren, zoals figurines en fruit dat vaak samen met Nehalennia wordt afgebeeld. Uit de inscripties blijkt dat handelaren die Nehalennia om bescherming baden, handelden in vissaus, zout, schelpen, aardewerk, graan, wijn.
Zeeuws meisje
Nehalennia is meestal afgebeeld als een jonge vrouw zonder hoofdbedekking, maar met een pelerine, een karakteristiek schoudermanteltje, dat uniek voor haar is. Er wordt dan ook wel eens geschertst dat dit de oorspronkelijke klederdracht van het Zeeuws meisje moet zijn. Attributen van Nehalennia zijn: fruit(schaal), hoorn des overvloeds, scheepssteven en hond. Meestal werd zij zittend onder een schelpvormig baldakijn afgebeeld. Er zijn bij Colijnsplaat slechts drie votiefstenen aangetroffen die door hun opschrift precies gedateerd kunnen worden: ze zijn geofferd tussen 188 en 227. Men gaat ervan uit dat de tempel in Ganuenta tussen circa 150 en 250 in gebruik is geweest. In de derde eeuw verdwijnen de Romeinen uit Nederland en zal de tempel geleidelijk verlaten zijn en in onbruik zijn geraakt. Door het ontstaan van de Zeeuwse archipel in later eeuwen zal Ganuenta, dat oorspronkelijk op de zuidoever van de Scheldemonding aan de rand van een uitgebreid veengebied lag, met de Nehalenniacultus zijn weggezakt en verdronken in een enorm breed wordende Oosterschelde.
Tegenwoordige verering
De wetenschappelijke kennis over Nehalennia en ook de reconstructie van het heiligdom te Colijnsplaat met zijn tot de verbeelding sprekende vorm en ligging aan de oever van de Oosterschelde inspireren mensen die waardering hebben voor de spirituele kant van de historische Nehalenniareligie. De tempel wordt regelmatig gebruikt voor vieringen van wat wel modern heidendom genoemd wordt. Dat gaat gepaard met meditatie, dans, muziek, ritueel, attributen. De tempel mag hiervoor worden gebruikt, mits vooraf toestemming wordt gevraagd bij de eigenaar (stichting Nehalennia), waarbij een draaiboek moet worden overlegd. Financiële steun aan de stichting Nehalennia ten bate van onderhoud en behoud van het monument in ruil voor het gratis gebruik wordt uiteraard gewaardeerd (NL33 RABO 0371 4209 97 ten name van Stichting Nehalennia). Volg de Facebookpagina van de Nehalenniatempel voor actuele aankondigingen van evenementen.
Meer lezen over Nehalennia? Ga naar www.zeeuwseankers.nl/verhaal/nehalennia-1